Gizem Azboy
Kastamonu Tosya ilçesinin derin köklerine uzanan ve yüzyıllar boyunca varlığını sürdüren gerdanlık “kıstı” takı geleneği, bölgenin kültürel mirasının en değerli parçalarından biri. Bu gelenek, sadece estetik bir değere sahip olmakla kalmayıp, aynı zamanda bölgenin tarihi ve kültürel kimliğinin bir ifadesi olarak da büyük önem taşıyor.
Kastamonu Tosya’nın eşsiz mirası olan takı “kıstı”, tamamıyla el işçiliği olan bir sanat. Kıstı ustası ve devlet sanatçısı İsmail Çilingiroğlu, ellerinde ilmek ilmek dizilerek işlediği eserle Tosya’nın kültürel zenginliğini tanıtıyor, tarihi mirasını 21. yüzyılda da yaşatıyor.
Kıstı, yıllar içinde evlenecek genç kızlara hediye edilen ve onların özel günlerinde boynunu süsleyen özel bir takı haline geldi. Ancak sıradan bir mücevherden çok daha fazlasını temsil ediyor. 465 parçadan oluşan kıstı, 33 ayak ve 58 kement denilen bölümlerden oluşuyor. Özenle işlenen ve detaylı motiflerle süslenen bu gerdanlık uzun saatler ve günler boyunca emek veren ustaların elinde şekilleniyor.
İsmail Çilingiroğlu
Tosya’da kıstı yapımı, geleneksel yöntemler ve ustalık gerektiren bir süreç. Her bir parça, özgün tasarımlarla bezeli ve 22 ayar altın kullanılarak özenle üretiliyor. Bu nedenle bir kıstı sadece mücevher değil, aynı zamanda bir sanat eseri olarak kabul ediliyor. Bu benzersiz sanatın son ustalığını Kültür ve Turizm Bakanlığı’nın devlet sanatçısı ünvanını verdiği kıstı ustası İsmail Çilingiroğlu devam ettiriyor. Bir kıstı yapımının 25 günden az sürmediğini ifade eden usta İsmail Çilingiroğlu aşamalarından şöyle bahsetti:
“İlk olarak, 22 ayar altından yapılan malzeme eritilir ve şerit haline getirilir. Daha sonra, bu şeritler kalıplarla şekillendirilir ve kurşunla doldurulur, ardından kalıplara çakılır. Her bir kıstı, yaklaşık 465 parçadan ve 33 ayaktan oluşur, içlerine gümüş kaynak eklenir. Sonrasında, parçalar tel yardımıyla birleştirilir ve ısıtılarak kaynatılır, bu da kıstının sağlamlığını artırır. Montaj aşamasında, kaynatılan parçalar fişe denilen halkalarla birleştirilir ve delme işlemi tamamlandıktan sonra parçalar düzenlenir. Son olarak, kıstı balık motifleriyle ve son dokunuşlarla tamamlanır.”
Çilingiroğlu, kıstı takmanın ve onu korumanın Tosya’da bir gelenek haline geldiğini söyledi. Anadan kıza bırakıldığını ve düğünlerde kadınların yöresel kıyafetlerinin bir parçası olduğunu ifade eden Çilingiroğlu, bu yüzden evlenecek kızlar için kıstı alınmasının geleneğin bir parçası olduğunu vurguladı.
Diğer gerdanlıklardan farklı olarak iki yüzünün de motiflerle süslü olduğunu belirten Çilingiroğlu, kıstının şu sıralarda 90-100 bin lira arasında satıldığını söyledi.
Usta Çilingiroğlu, günümüzde kıstı geleneğinin devamı konusunda bazı zorluklarla karşılaştıklarını ifade ederek, eşsiz mirasın geleceğinin tehlikede olduğunu hatırlattı.
