O yağışlar Malatya’da olsaydı!..

Yaşar KARAASLAN yazdı Önce Bursa, sonra da İstanbul’da meydana gelen ve can kayıplarına neden olan sel felaketlerini TV’lerde üzülerek izlerken, hafızamda Malatya’daki taşkın riski taşıyan dere yatakları canlandı. Malatya’mızın doğal afet fidki sıralamasında birinci sırada depremden gelen ikinci sırada sel ve üçüncü sırada heyelan tehlikesi geliyordu. Depremle ilgili 2011 yıllarından (yasal zorunluluktan olsa gerek) sonra verilen inşaat ruhsatlarında binaların depreme dayanıklılığı açısından önemli iyileştirmeler sağlanmıştı Dikkat ederseniz 2011’den sonra imal edilen binalar demiyorum. 2011 ve ondan sonrası 2012-2013 hatta 2014 yıllarında imalatı yapılan binaların çoğu 2011 yılı öncesi alınan ruhsatlara aitti. Dolayısıyla   deprem açısından hala risk taşıyan binalardı.  2014 yılından sonra imalatı yapılan binalar, büyük oranda depreme dayanıklı binalar  olduğunu söylesek abartı olmaz. Neyse konumuz deprem değil. Konumuz, aşaırı yağışlar sonucu oluşacak taşkınlar- seller ve can-mal kayıplarınaneden olacağı tehlikeler.  Özetle taşkın riski taşıyan dere yataklarımız.   Malatya’mız için doğal afetler sıralamasında 2. Sırada yer alan Yağmur sularının oluşturduğu sel- taşkın tehlikesi ile ilgili 2010 yılından itibaren yazıyoruz-çiziyoruz- söylüyoruz Sürekli yazdığımız için tekrara girmeyeceğiz. Çünkü, biz gazetecilerin yazıları-uyarıları para etmediği gibi Uzmanların uyarısı da mülki ve yerel idarecilerin bir kulağından girip öteki kulağından çıkıyor Örnek mi? TOKİ Konutlarının yanı başında bulunan ve 100 binlerce insanın barındığı Karagöz Deresine (Hasan Mandallı Deresi) yapılacak olan ve 2013 yılından itibaren Malatya (Belediyesi) Büyükşehir Belediyesi ile DSİ arasında gidip-gelen “Hasan Mandallı Deresi Taşkın Önleme (Islahı) projesi Tamamıyla yapılaşmaya açılması nedeniyle önlem alınması imkansız olan Çöşnük Dere yatağı Tecde Selağzıı Dereyatağı ve Çilesiz Horata Deresi Allah göstermesin, Bursa ve İstanbul’da gerçekleşen yağışlar, Malatya’da yağarsa diye korkulu rüyalar görmekten kendimi alamıyorum. Beydağlarından kopup gelen azgın suların, Derme Kanalının alt tarafında konuşlanan Doğu tarafında; Çöşnük-İnderesi- Fırat, batı tarafında; Başharık’tan başlayıp, Ataköy, Paşaköşkü, Haci Abdi, Zaviye, Abdulgaffar, Şeyhbayram, Çilesiz Mahalleleri başta olmak üzere Çarmuzu –Kiltepe- Yeşiltepe’ye kadar olan bölgelerde yaratacağı felaketlerin düşüncesi bile korkunç! ***    ***    *** Bilim insanı Sabri Karadoğan’ın 30 Ekim -2 Kasım 2007  tarihleri arasında Trabzon’da TMMOB Harita ve Kadastro Mühendisleri Odası tarafından düzenlenen “Ulusal Coğrafi Bilgi Sistemleri Kongresi” nde sunduğu “Malataya kenti için  Afet Tehlikesi ve Afet Riski oluşturan unsurları”  konulu çalışmasının “ Taşkın Riski” başlıklı bölümünü Mülki ve Yerel yöneticilerin bilgisine tekrardan sunmak istiyorum.   “Çalışmanın amacı Malatya kenti için Afet Tehlikesi ve Afet Riski oluşturan unsurları  Coğrafi Bilgi Sistemi (GIS)  teknolojileri ile ve en güncel verileri kullanarak saptamaktır. Bu amaçla kent ve çevresine ait doğal risk durumlarının belirlenmesi, afet acil yardım  planlarına  esas  olacak  bilgilerin güncellenmesi,  kent ve  çevre  düzeni  planlarının düzenlenmesi  için plancılara  gerekli olabilecek  afet  ile  ilgili  bilgilerin  hazırlanması,  karar  verici  ve  uygulayıcı  mekanizmaya  doğru,  hızlı,  güvenilir  ve  güncel sonuçların  aktarılacağı  bir  sistem  hedeflenmiş,  Malatya  kenti  için  gerekli  olan  ve  afet  yönetimi  çalışmalarına  ışık  tutacak deprem,  heyelan,  kaya  düşmesi  ve  taşkın  gibi  risk  unsurları  incelenmiştir.  Ayrıca,  Malatya  kentive  yakın  çevresi  için  Afet Senaryosu yapılmıştır. Böylece meydana gelebilecek olası bir afetten toplumun en az zarar ve fiziksel kayıpla kurtulabilmesi için gereken  teknik,  idari  ve  yasal  tüm  önlemleri  alması  amacına  yönelik,  aynı  zamanda  da  Afet  Acil  Yardım  Planlarının hazırlanmasına esas teşkil edebilecek bilgiler düzenlenmişti   Taşkın riskleri Malatya  meteoroloji istasyonu  verilerine göre  yağışlar  Kasım, Aralık, Ocak  aylarında  artmaktadır. En  fazla  yağış  Nisan ayında düşmektedir. Bu dönemler içerisinde Malatya’da taşkın riski mevcuttur.  Malatya  kent  merkezini  taşkın  yönünden  olumsuz  etkileyecek  dört  dere  mevcuttur.  Bunlar  Çöşnük  Deresi, Hasanmandalı Deresi, Tecde Mahallesi  sel  yarığı ve Çilesiz  mahallesi  Horata  Çayıdır  (Şekil  7).  Yakın  çevrede  ise Yeşilyurt ve Gündüzbey yerleşmeleri Derme suyu dere yatağında meydana gelebilecek taşkınlardan etkilenebilecek  yerleşmelerdir. Çöşnük  Deresi’nin  mansabı  tamamen  yerleşim  yeri  olduğundan  burada  yatak  önlemlerinin  alınması  mümkün değildir Horata çayı, Malatya merkez Çilesiz  ve  Karakavak  mahallelerini  taşkın yönünden etkilemektedir  Bu çay kuruçay niteliği taşımakta olup debisi 47,61 m3/sn’dir.  Horata Çayının bir bölümü önceki yıllarda kanal olarak ıslah edilmiştir. Horata Çayının bir bölümü önceki yıllarda kanal olarak ıslah Horata çayı 3 defa  yatak  değiştirmiştir. İlki Horata yatağı Konak  boğazının  ovaya açıldığı noktada  suyun  akışının doğal doğrultusunda dümdüz denilecek biçimde oluşmuş ve çay bugün Özalper mahallesinin kurulu olduğu Samanjarığı  denilen  kesimden bugün  demiryolu  istasyonunun bulunduğu  alana yönelmiş  burada  Yeşiltepe  yükseltisi ile karşılaşınca Babuktu tarafına dönerek Şirvanlı deresi boyunca Hatun suyuna doğru akmıştır. Bu dönemde üzerindeki  toprağa Horata sürükleyip götürdüğü için Özalper civarındaki kayalık zemin ortaya çıkmıştır. İkincisi  tahminen 550  yıl önce  çok büyük  bir  sel  sonucu  Horata  doğal  doğrultusunda  uygun yatağını  biraz sola saparak değiştirmiş,  Karakavak’ın ortasından  geçen yeni  bir  yatak açmış,  Erhaç  lojmanlarının bulunduğu  yöreden çıkmıştır. Bu dönemde ise Karakavak cami civarında görülen kaya zemin ortaya çıkmıştır” bilgileri yer almıştı.